Quijote macarrónico, por Ignacio Calvo

El Quijote en latín macarrónico por Ignatium Calvum
Historia domini quijoti manchegui

CAPITULUM PRIMERUM

In isto capítulo tratatur de qua casta pajarorum erat dóminus Quijotus et de cosis in quibus matabat tempus

In uno lugare manchego, pro cujus nómine non volo calentare cascos, vivebat facit paucum tempus. quidam fidalgus de his qui habent lanzam in astillerum, adargam antiquam, rocinum flacum et perrum galgum, qui currebat sicut ánima quae llevatur a diábolo. Manducatoria sua consistebat in unam ollam cum pizca más ex vaca quam ex carnero, et in unum ágilis-mógilis qui llamabatur salpiconem, qui erat cena ordinaria, exceptis diebus de viernes quae cambiabatur in lentéjibus et diebus dominguis in quibus talis homo chupabatur unum palominum. In isto consumebat tertiam partem suae haciendae, et restum consumebatur in trajis decorosis sicut sayus de velarte, calzae de velludo, pantufli et alia vestimenta que non veniut ad cassum.

Talis fidalgus non vivebat descalzum, id est solum: nam habebat in domo sua unam aman quae tenebat encimam annos quadraginta, unam sobrinam quae nesciebat quod pasatur ab hembris quae perveniunt ad vigésimum, et unum mozum campi, qui tan prontum ensillaba caballum et tan prontum agarrabat podaderam. Quidam dicunt quod apellidábatur Quijada aut Quesada, álteri opinante quod llamábatur otram cosam, sed quod sacatur in limpio, est quod suum verum apellidum era Quijano: sed hoc non importat tria caracolia ad nostrum relatum, quia quod interest est dícere veritatem pelatam et escuetam. Oportet scire quod sobredichus fidalgus, in ratis quibus estabat ociosus (qui erant quasi totis anni) enfrascabatur in lectura librorum caballeriae cum aficione tanta et gustu tanto, quod dejavit quasi per completum exercicium cazae et etiam administrationem suae haciendae, et tam emperratum estabat in istis cosis de la caballeria andante quod véndidit plures fanegas terrae sembradurae ut compraret libros ad talem asuntum pertinentes, de quibus implevit domum suam. Noctes et dies estabat dale que dale super interpretacionem quarundam frasium sicut ista: La razón de la sinrazón que a mi razón se hace, de tal manera mi razón enflaquece, que con razón me quejo de la vuestra fermosura. Non est dicendum, tremendum baturrillum formatum in suo calletre, qui quidem, magis quam cerebrum humanum, videbatur espuertam gatorum pequeñorum.

In multis ocasionibus, disputavit cum Parroco sui pópoli (qui erat homo doctus gratuatus in Seconcia) super qualem fuisset meliorem caballerum, Palmerinum Inglaterrae aut Amadisem de Gaula. et in ista disputacione interiTeniebat magister Nicolás (barberus pópuli) dicendo quod nullus caballerus llegavit ad alturam caballeri dicti del Febo, cum quo solúm potebatur comparare dóminus Galaor, frater Amadisis de Gaula, qui non erat tan melindrosus nec lloriques sicut ille et tamen in valore non ibat in zagam illius. In uno verbo dicamus totum: ille consumebat dies enteros et noctes completas in istis lecturis, et ita cum tan exigua dormicione et lectura tan multiplicata, secavit molleram suam et pérdidit judicium. Totum quod in illis libris legebat, sicut amores, pendenciae, batallae, requiebri, etc., etc., intrabat in sua fantasia et arraigabat tantum in illa, ut nulla historia erat plus vera quam illae tonteriae.

Dicebat quod erat bonus caballerus Cid Ruy Díaz, sed non potebat descalzare caballero dicto de la Ardiente Espada qui quidem cum uno solo revesaire, fecit quatur cachos duobus fieris et descomunálibus gigántibus. Sed cum quo magis perdebat chavetam, erat cum Reinaldos de Montalbán et multo magis quando videbat illum salire de suo castillo ad furandum omnes quos topabat, sine parare in barras, sicut fecit cum ídolo áureo Mahomae ad quem echavit uñas et apañavit, ut historia narrat. Revolvebantur tripae suae, propter imposibilitatem propinandi unam pateaduram, traidori Galaon et cum gustu dedisse propter istam pateaduram, amam suam et etiam sobrinam tanquam añadiduram.

Et accidit quod rematatum totaliter judicium suum, empollavít in suo cacúmine ideam tan extravagantem, ut nullus locus soñáverat usque ad illum tempus: Ille crédidit non solúm conveniens sed necesarium suo honori et honori reipúblicae. fieri caballerum andantem et percúrrere mundum cum suis armis et suo caballo, ad buscandas aventuras et ad faciendas omnes fazañas scriptas in suis libris predilectis, cum quo adquireret aeternum nomen et famam aeternam. Statim ac concepít talem chifladuram, dedit se prisam ad realizandam illam. Primum quod fecit fuit limpiare quasdam armas quae erant suorum abuelorum et quiae estabant arrinconatas et plenas orinis et mohi, sed quando habebat illas limpias, notavit quod habebant faltam magnam scilicet carebant celata encaji, quia tantún habebant simplem morrionem; sed non se acobardavit per ipsum, quia ille erat mañosus et aprehendens áliquos cartones arreglavit unam cosam quae videbatur celatam. Ut se cercioraret de consistencia talis aparatus, sacavit gladium et dedit super illam duos mandobles et, quómodo potest suponere, fecit illum añicos, perdens in uno momento quod fecerat in semana una; sed non arredravit se per ipsum golpem fatalem; sumpsit álteros cartones et fecit álteram celatam et reforzavit eam cum barris ferreis et excusis mandoblibus, vidit esset bonam et risit de gustu.

Postea bajavit ad cuadram ad examinandum caballum suum, qui quidem etsi habebat plures tachae quam caballus Gonela, qui tantilm pellis et ossa fuit, apparuit Quijoto melior quam Bucefalum Alexandri Magni et melior quam Babieca Cidis. Quator dies pasavit cavilando qualem nomen fuerit adequatum ad rocinem suum, quia conveniebat quod caballus tanti caballeri, habuerit nomen struendosum et rotundum, et posquam scripsit multa nómina et borravit et áddidit et trasmutavit et tornavit et revolvit, venit ad nomen Rocinante, nomen altum, sonorum et significativum in mente Quijoti. Impósitum nomen caballo, restabat álteram cosam non minus peliagudam, scílicet imponere nomern seipso, in quo empleavit non minus quam octo diés, et ad finem illorum, venit ad se nominandum Quijote ad secas.

Dun saboreabat nomen, venit ad suam mantem, quod ille valerosus amadis, non quedavit satisfechum cum se nominare tantúm Amadis, sed addidit nomen partie suae, et nominativ se: Amadis de Gaula, propoter quod noster homo dedit brincum in honorem, felicis ocurrenciae, et dixit: Ego nominabor Quijote de la Mancha.
Totum yam ita dispósitum, ut nihil videbatur restarted ad faciendum, nec in armis, nec in caballo: nec in ipso, vedit cum manga desconsolacione quod adhuc restabat barum ad desolladum id est,restabat buscare damam ad quam dediscasset amorem suum, quia caballerus andantis sine amóribus, erat velut arbol sin frúctibus nec folis, corpus sine ánima, aut melius esqueletus sine carne.

Dicebat ille: " Si ego invenio áliqüem gigantem, et in lucta derrivo eum in terra; aut facio sui córporis duos cachos, aut simpliciter rindo eum; non erit bunum non habere damam ad quam remítere et ad cuyus pedes ínquetur de rodillas, dicens húmili voci: -Ego, dómina sum gigans Caraculiambrus, dóminus ínsulae Malindrania, qui vinctus fuit, in singulares batalla, ab illo nunquam bene laudato dómino Quijoto de la Mancha, qui remitit me ad vos, ut disponaits de me sicut antojetur.

Cum tali discurso, dóminus Quijotus salivit de suis casillis et magis, quando statim invenit objetum femininum suarum ilusionum, qui erat una moza lugaris vicini pro qua in áltero témpore ille andubuit enamoratum. Illa erat mcuhacha labradora boi visus, quae apellabatur Aldonza Lorenzo, naturalis de El Toboso et ad quam etiam mudavit nomen un álterum póeticum, peregrinum et significativun, sicut omnes quos imposureat sibi ipsi et suis cosis: dómina amorum dómini Quijoti, appellata fuit, usque in aeternum, Dulcinea del Toboso.

CAPITULUM SECUNDUM

In quo videtur quómodo dóminus Quijotus tiravit se ad campum per vicem primeram

Yam ultimatis ómnibus preparativis, noluit retardare realizacionem suae chifladurae; credens quod mundus enterus piabat per illum, ut desterraret agravia, enderezaret entuertos, corrigeret abusos, satisfáceret deudas et, in uno verbo, apretaret clavijas in tinglatum omnis societatis. Et ita, sine dicere ista boca est mea, et procurando quod nec vidisset eum una rata, quaedam mañana mensis julii, quando adhuc non videbatur in claro, aparejavit Rocinantem, vestivit trajem batallarum, aperuit portam falsarn corralis, dedit timido et silencioso brinco in caballo et exit in campum repletum alborozi, videns cum cuanta bona sombra incipiebat realizare desiderium tanto témpore clavatum in mollera. Posquam fecit dare Rocinanti unum trotecitum, quedavit paratum, considerans quod non erat caballerus armatus; propter quod non poteba (sine quebrantamento legum Caballeriae) fácere arrnas cum áltero caballero, et hoc fecit titubeare. et paucum faltavit ut volveret grupas; sed recordando quod álteri caballeri fecerunt, id est: ut dedisset illis legaliter armas, primus qui toparunt in camino, satisfecit se cum isto remedio, et se proponens pónere in práctica in prima occasione, arreavit jacum et caepit caminare in alis suae locurae.

Andante camino, loqüebatur secum et dicebat: -Quis dúbitat quod in futuris tempóribus, quando veniat ad lucem vera historia mearum fazañarum. ille sapiens narrator qui scribat illas, comenzavit relatum istius primae excursionis cum isto elocuentissimo párrafo? *Pené rubicundus Apolo exténderat per superficiem anchae et espaciosae terrae, fibrae deauratae sui formosi capili et pené parvículi et formosi pajarilli, cum suis arpatis lingiiis, rosatam auroram salutáverant. aerem implendo dulcissimis trinis, famosus caballerus dominus Quijotus de la Mancha, relinqiiens plumas ociosas sui lecti, ascendit super suum famosum Rocinantem et caepit caminare per antiquum et notum campum de Montiel." Deinde dixit:-Felix aetas et dichosum saeculum ille in quo publicentur fazañae meae, dignae esculpi in marmolibus et in bróncibus ut in futurum non perdantur. Et tu, incantator sapiens, cui, pertineat esse coronistam istius historiae, peto a te ut non obliviscas dedicare párrafum me Rocinanti, qui erit compañerus aeternus in ómnibus caminis et in ómnibus carreris.

Deinde hondísimo supiro qui faciebat retemblare fibras sui pechi, dicebat:
-oh, tu, princesa, Dulcinea, domina istius cautivi cordis, magnum agravium me fecisti, quando in meo secessu, voluisti ut ego non compareret ante fermosuram vestram, cum qua repulsa feristi cor meum, plenum tui amoris!
In ista forma ibat dominus Quijutus ensartando disparates super disparates, et caminando pasum ad pasum, sine invenire cosam dignam percontari, cum magna sua desperacione, quia ardenter desiderabat probare esfuerzum brazi sui. Veniente nocte, tantum tripae rocini quantum tripae caballeri, refunfuñabant ad invicem, petiendo respective pajam et panem, et Quijotus aspiciebat ad latum dextrum et sinistrum, quaerens áliquam chozam vel castellum ubi poneret in práctica illum adagium: tripae ferunt pedes. Et vidit a longinquo ventam unam, quae fuit sicut estella quae non ad portalem Belenis condúceret, sed ad palacia suae redemptionis. Tunc metivit espuelas in corpore afarolato sui caballi, et pervenit ad ventam quando nocturnae sombrae seminábantur in terra.

Casualitas fecit ut in porta illius ventae fuerint duae mozae de his quae apellantur de rompi-rasga quae quidem ibant in civitatem Sevillae cum quibusdam arfieris qui voluerunt terminare jornatam in illo ventorro; et sicut noster aventurerus credebat a pédibus juntis, quod totum quod videbat erat cosam creatam ad gustum suae fantasiae, crédidit quod illa venta erat unus castellus cum quatuor túrribus et capitelibus argenti lucientis, cum ponte levadizo, fosa et aliis cosibus ejusdem especiei. Ad quatuor pasus ventae, retinuit caballum, espectans ut aliquis enanus asomasset per almenas ad dandam señalem cum trompeta propter adventum unius caballeri ad castellum. Ocurrit quod quidam homo qui custodiebat cerdos, tocavit cuernum, ut cerdi venissent ad corralem, et credens Quijotus quod sonus cuerni erat sonus trompetae enani castelli, pervenit ad locum portae ubi erant mozae quas ille judicabat princesas, et sistens ante illas ut darent salutacinem propfiam, vidit quod muchachae currebant; sine dubio espantatae tamañi adefesii. Credens dóminus Quijotus quod illae fugiebant per metum, elevavit viseram, et cum talante gentili et mesurata voce, dixit illis:-Non fuyades nec timeatis áliquem desaguisatum a me; nam Ordo Caballeriae in qua milito non facit dannum cuiquam, et minus fecerint doncellis tan altis ut vos sicut vestra presencia demonstrat. Aspiciebant illum mozae cum óculis picarónibus, et magis quando audiverunt appellari doncellae (quod quidem non erant nee per forrum), et nor potebant tenere risum, et fiserunt usque ad talem extremum, quod dóminus Quijotus amoseavit se, et dixit illis: -Bené est quod fermosae habeant mesuram, et est insensatam risam per causam levem: sed non dico vos istud, ut enfadetis sed ut corrigatis et mostretis bonum talantem, nam meus non est nisi vos servire. Verba ista facerunt acrecentare risam in mozis et enojum in caballero, et fortasse fecisset iste áliquem esperpetum, si non appareret venterus, homo gordus et per inde pacíficus, qui videns hóminem talis fachae, nihil faltavit ut acompañaret doncellis in risu, sed timens máquinam tanti pertrechi bellicosi, determinavit loqüere illum cum pulsu et recato, dicens: -Si merces vestra qüaerit postam. excepto lecto (quia in hae venta nullus est), totum álterum inveniet in illa cum abundancia multa.

Videns Quijotus humilitatem aleaidis castelli (quia ut talem reputabat ventero) respondit: -Quaecumque cosa, domine eastellane, súfficit mihi, quia arrei mei sunt armae et reposum meum est peleare. Et replicavit venterus:-Si ita est quemádmodum dixisti, colehoni vestrae mercedis erint durae peñae et sommium velare; et per conseeuenciam, potestis descéndere de caballo vestro, cum secufitate encontrandi in choza ista occasio et occasiones ut non dormiatis non tantúm in una nocte sed nec in uno anno.Hoc dicens llegavit ad estribum, et tenuit illum, ut posset Quijotus apeari; quod quidem fecit cum multis apuris et diflcultátibus, sieut potebatur esperare de quo nec bocatum echáverat in boca durante illo die. Pené vidit se noster homo in terra, dixit ventero ut curaret con multo mimo suo caballo, qui erat melior bichus qui comedebat panem in mundo, quod non credidit amus ventae, nam aspiciebat caballo et dicebat: -Tu comedebis panem, sed ego magis credo quod manducas aleluyas. Cuando volvebat venterus acomodandi jacum in cuadra, invenit quod muchachae, yam reconciliatae erant cum Quijoto et estabant despojando illum de prendis suae armaturae cum multo contentu Quijoti, qui sentiens contactum manus femininae et aspirando cercanum alientum pechorum princessarum, encandilavit se et caepit versificare illum romancem Lanzaroti in ista vel pari forma:
Nunquam fuerat caballerus per damas agasajatus sicut dóminus Quijotus de domo sua escapatus; nam doncellae curant illum et princesae suum caballum.

Deinde continuabat in prosa: -Caballus meus, dóminae meae, apellatur Rocinante et nomen meum est Quijotus de Mancha; quod volebat habere ocultum, sed vena poética fecit me revelare et yam revelatum non sum pesarosus, ut si per acasum quaedam dies habetis necesitatem mei. Mozae qui intelligebant minus de retoricis istis, quam de álteris, solum responderunt: -Dejetur merces vestra de retrónicas et dicat nos si desiderat manducare quamcumque cosam. -Utique-respondit Quijotus-ego volo manducare; quia credo quod faciet mihi bonum provechum. Sicut illa dies erat viernes, non tenebant in illa venta ad manducandum nisi áliquas raciones cujusdam pescati de hoc qui in Castella dicunt abadejo in Andalucia bacalao, in álteris provinciis curadillo, et in otris truchuela. Dixerunt illi si volebat manducale truchuelam, et respondit -Si truchuela sunt muchae, idem est ac si manducasset unam trucham grandem; nam tamtum interest mihi ut dent ocho reales sencillos, quam unum de a ocho, et super totum: quis sapit si truchuelae non Sunt meliore quám cabritum aut terneram? Quidquid sit, veniat prontum, quia pesum armarum non potest bene soportare sine gubernio triparum.

Disposuerunt mensam coenae in porta ventorri, et erat valde chuscum, vídere quómodo dóminus Quijotus caenabat; nam quando mozae desnudaverunt eum ex armis, non potuerunt quitare celatam, quae estabat sujecta cápiti cum quibusdam cintis colore viridi, dóminus Quijotus preferuit, magis quam cortarent nudos factos in cintas, permanere cum celata encasquetata in cápite: propter hanc causam non potebat llevare in bocam nihil: et ita mozae tenebant dare illi coenam poquitum ad pocum. Sed dare illi bibendi non erat posíbile, nec fuisset, si venterus non habuisset ocurrenciam horadandi cañam unam, cujus extremus intrabat per bocam usque ad gaznatem, et per álterum extremum, echabant liquidum quem ille deglutiebat cum géstibus et gárgaris quos sunt fáciles suponendi. In hoc resíbili spectáculo estabant, quando pervenit ad ventam quidam castrator puercorum et statim fecit sonare chiflum cañarum, quatuor aut quinque vices; cum quo dóminus Quijotus confirmavit suam creenciam estandi in castella famoso ubi serviebant coenam cum musica; ubi bacalatus erat trucha; ubi pillus venterus erat castellanus, et ubi ramerae erant princesae; cum quo toto, dedit per bene empleatam suam determinacionem: sed quod magis faciebat illi la tal y la cual, erat non se videre armatum caballerum et ad totum trancem desiderabat ingresare in Ordine Caballeriae.